mardi 4 août 2009

ASSAGHEN*

Assaghen negh ismawen imazighen gan awd nitni seg izerfan itetter umussu adelsan amazigh, ku afgan illa dars uzerf n a issegh i tarwa nnes assaghen n ljdud imzwura ,tella ghurs tlilli n ayfern ismawen macha itsent tikkal ur da ittadja uwank*n lmghrib afran s tlelli,magh? achkou ar is3dar ar ttini is gan itsen ismawen racist zund isem "amazigh", negh d hchouma zund isem "ayour" achku "ayour" s t3rabt taklasikit iga "abellu",macha ar nttafa ismawen ur igen hchouma ula racist ukan ar tyimni3n, negh t n udjan g itsen idgharen, tyimni3n g itsen idgharen adnin wam isem n "Numedia" ,"illi", "Akli"...
Imazighen imzwura nnaghen d us3arrab n ismawen s yat ttariqa ifoulkin,zund ig as ssaghen i urba isem a3rab , ssaghn as awd isem amazigh, zund :"Lahcen" ar as ttinin"Bassou","fatma" ar as ttinin"itto", "Sfia":skkou", (skkou iga isem n urgaz g itsen idgharen), Mhamed ar s ttinin "hammou"...atg..
ILin digh widda ismzzaghen ismawen i3raben zund : "Hmad" ar s ttinin "Haddou", "Zahra": "Hra", "Rqia":qyyou", "3isa": "3ssou", "Muhammad":"Moh","3icha":"3bich"..atg.
Ddin nnegh ur agh itzyyar an tegga ismawen i3raben, macha inna agh ismawen ifoulkin ganten Mohmad d ahmed d ismaen m izwar 3abd, macha seg ma d idda lislam i umadal marra ira a itqbal marra assaghen n umadal, g umnad* inu ur d yussi i irumin degh ikchmen s lislam ad tbddalen assaghen nsen afad ad adjen amzaray n tusnawin..
G wayyat wawal righ ad siwelgh khaf sin ismawen ur jun ten annaygh g lista n ismawen imazighen illan g internet, ganten Tlouhou d Mouhou, izdar ismawen ad ur akw llin brra n tmazirt n Dades d Imgoun d Draa,g umnad inu izdar id ismawen ad uchkand seg ddin n udayen achkou ig da tmnad g assagh Tlouhou iga :tel+yahou, yahou s t3ibranit iga Akouch negh Rbbi, amawal nnes igat: tlla s rbbi negh tedfar Rbbi, zund assagh Telgmas iga :tel +gmas : tedfar d gmas.
Mouhou ula netta iga :m+yahou<> m yakouch <>m rbbi ,tga tin Rbbi.
Sin ismawen ad ar agh tmlan id ait tmazirt d marra imazighen rzmen s tedlsa d id ddin adnin, ar agh s mlan awd imik g umzruy n udayn g tmazirt.
Han itsen wassaghen d umawal nsen:
_Ijja <>Tijja: adu ijjan,ihlan..(a bonne odeur).Zakya s ta3rabt.
_Idir<>Idder: illa g tudert..(vivant), Yahya s ta3rabt
_tuda: ig d a tmtant warraw i kan yan ar itgga tuda ,igat iwda ttawit almut ichirran..
_Massin: (demunitif de Massinsen qui veut dire Mass nsen :leur signeur)
_Anir d Tanirt: malaka (ange).


AMAWAL:
*Assaghen: ismawen :les noms.
*Awank: l etat

mercredi 29 juillet 2009

INZAN*


_Ur d zrin imzwura ma ttinin imggura.

_Ur illi kra bla kra.

_Aynna tkerzt,tmgert.

_Yuf yan ak imlan yan ak ifkan.

_Tifercht nnagh tkkad aqbu nnagh.

_Afullus iran ssuq g yid a ityikrif.

_Ut uzzal(lhdid)isul irgha.

_Turawt n tizwa tuf achwari n izan.

_Wanna itchtahen ur da itffer aqmu.

_Yazut ar agerd yadjt.

_Iqimi iqqar imi.

_Tamzi ag d ittawi ughanim tanumi.

_Taghzi n uzemz ak isknan a yaghanim.

_Yat tizwit ur da tskar tamimt.

_Yan ubaw ur da iskar talkhcha.

_Yan ufus ur da ikkat achbqa.

_Urda k ikemz ghas isker nnek.

_Ur da k istta ghas ahruy nna zark illan.

_Ku tikhsi tugel s adar nnes.

_Yuf sdident lah tent.

_qqel a laz ad inu ughrum.

_Gas itghyult nnek aynna mi tghey.

_Bder igdi tasit taggunt.

_Ig t ur ilkim mouch inna as tjja.

_Mouch n ger snat tgmma ur da istta tirmt nnes.

_Ar yakka Rbbi irden i war tughmas.

_Zund a tffit aman khaf igidu.

_Tetter ar imi n taddart n udggwal trrezt abuqal.

Inzan: proverbes

jeudi 23 juillet 2009

Tazart d tadusi*


Tazart yat lfakit illan ger kigan lfakyat illan g asif n Dades ula win Imgounn ,isaffen ad s ssin gan yan urti g ggudin iswkla n lfakit han: rmman, aḍil, mačmač, lxux, taknarayt...atg..
Ansiwel imik xef Tazart illan s kigan g tmizar n ill amllal* tili awd g asif nneγ , an iẓir is tahla tazart i tdusi afad ad as nafk yan watig imqquren...ačkou ar nsuggur is da tanzza traxs g tmazirt mača da tnazza g Europa s unna igan 20 dh i 10 n tzira g supermarché...
Ar bahra taran isnubbučen* xef tazart is tga yat lfakit g illa kigan n kalori ,tuger bzzaf n lfakiyat aḍnin, tnfa3 i matča ula awd i usafar, asafar i tdusi,tga lfakit taqburt bzzaf ,iqdimen nitni ar is tdawan kigan n tmaḍunin* ,ar t tggan i i3ṭṭeben , da srγan tazart g ukffay* gint afella n u3ṭṭeb, ula awd azemz ad nneγ sulen ar is tsfaren itsent tmaḍunin wam:
_Taγart n udis: wanna m iqqur udis as itč tzgzaw neγ tqqur..
_Turin:thla i wanna m i tlla tmukrist g unfus..
_agerd: ig ijerh ugerd, ad tsnut 5 n tazarin g aman ,tstit aman tadjetn ar d qarfen tsuten..
_Ar tkkes amsmar n lkif, ačku illa g tazart yan anzim itksen aynna issafa ubḍan , da tbḍtut tazart azgen tsersts xef umsmar n lkif ittilin g uḍar tassett s yan uxrruq..
_ ar skarn g tazart isafarn n tihbubin n imi d usafar ihlan i tbḍḍant d wazzar..
_thla ig as ihawl lankol i udis , abzzug n udis ,ar thrri akw tujjut nna illan g adis d isrman..ar tssufuγ lgaz
_Ar tkkes igidu g tigẓelt d nbula, thla awd i tusut..ula tasa d ṭṭihl d dinna tkka akw matča...
Ma illan agensu n tazart?
Illa g tazart :
_sukkar ismens Dextrose iṭṭef 50% g tazart.
_vitamine A,B,C.
_kigan n tisint ,calssium,potassium,anas(nhas)...
Mača ait tmazirt da tksen bzzaf g nfe3 dda illan g tazart ačku da s ttawin s trwga sserdnas agensu, ixssa γas ay ttirid brra nnes .D tazart taqurart tuf tubdigt ačku taqurart iggudi gis lkalori.......
Amzruy n tazart:
Teddad tazart g Asia d Iran d Surya d Lobnan awinted ifiniqyin* s tmizar n Ill amllal ar ttili g idγaren irγan..
Tkkaten tazart tga akw matča tamzwarut γur iγriqiten (les grecs),ar ttakan i ait tunnunt (sportifs) afad ad γursn ili ljahd..agud nnaγ skern iγriqiten yan uzerf* a ur ttffeγ tazart s brra ,s tmizar adnin...
Ufan kigan n irččimn d twlafin n tazart g igidar n iγriqiten iqdimn, iqdimen da s tẓẓun g usays* n tidrwin nsen afad as akkan i ismxan d widda ittilin tawuri n tgarza g igran..
G tmačahutin* talatinitin da yakkan i id Akuč* nsen tazart ačku tga lma3rouf...
Tazart g lislam:
Iggulla Rbbi s tazart d uzmmur* inna :(wa ttini wa zzaytouni...),ismmayas i ssurt "ttin" ,ačku iisen Rbbi atig nnes d nfe3 nnes i ufgan,seg ma tyara g lquran hat yan watig amqran atga..
Inna Umazan n Rbbi (trg) g yan lhadith id tazart tga yat lfakit d yučkan seg ljent ........
Nufad idsen g imzwura nneγ da yakkan tazart d čme3 i tmzgida ar s ttawin s ismḍal* n igrramen ar s akkan awd i drawč nna ittetern...
Tazart tga yat tγawsa ifulkin s nra as nkerrez g igran nneγ afad a ur tsmur g tmazirt...

AMAWAL:
tadusi: santé                                                    ifniqin: les finiciens
Ill amllal: mer miditeranéene                        azerf: la loi
isnubbučen: les recherches                         asays: la cour,arhbi
timadunin: les maladies                                tamačahut: le mythe
akffay: le lait                                                akuč: Dieu
azmmur: olive,olivier                                  ismal: les tombes

mercredi 15 juillet 2009

ZUND ASSNAT......SOUVENIRS

Ikttayen n tamzi...Ussan iziln....Ussan ar zrrin ,ar zrrin issuggwasen yan tardt yan..iggudi ma s n ikkan d ma ijran g tudert nnegh..idda usggwas..iddud wayyadt ar n tkhitir..

Macha da ttili lhnint s umzruy..d tamzi lligh g sulen ait ukham manen akw..d urar ger ismunen n tamzi ula awd inighan g itsen ttikal..d timukrisin..macha tella aha tayri d agh tsmunu afad an agh digh urar(jouer)..urar dda ur isuln ghur imzzan n dghi , dghi illa ghir win elektronik ,lligh da n ttagh id lbi,lalla tahaqqart , pri,chara s ddouj,hba...ar nttahal nkni d terbatin s lahdert ..ur ta telli television ghas radio ar gis bahra tedfen iziyyan...

Iddud wass amzwaru g tmzgida, nbda s iskkiln n ta3rabt ar tnnqra g tallouht n ukchud , lif, ba,urssingh ta..ar nqra lquran s ujmo3 wanna ittawi idts iwett ttaleb s yan ughruch aghzzaf n lword..tegra n wass nmhi tilwah s salsal d waman..Ass n larba3 ar as d nttawi ittaleb yan waryyal d yat tglayt ,wanna ihsan lhizb da d ittawi ntta snat tafanin n ughrum butdount..

Iddud wass amzwaru n tinmel , tudert tamaynut achkou n3req imik i ighrem ,nffegh agrtil n tmzgida s lkrsi d tbla n tinmel, aslmad ar agh isawal s yan wawal ur nssin, ifkayagh yan udlis jun ur nzri Iqraa,ttilawa g llant tsawer , nbda s baba bibabi baboun...Eh ussan n lmihbara d rricha d lminchaf ig illa lwasakh...ussan n islmaden ichqan m ghur ur tlli tasa ig isker unlmad kan lfalta..

Ussan n tmghriwin ittkkan 3alayn 7 n wussan : ggidt n isnayen ,tanaka , ass n tissi..irgazen ar lssan tajllabit tamllalt yagel tuzzalt ig tarzzeyt afflla n ighf nnes....tiwtmen ar tggant lmakyaj naturel zund archim n za3fran afella n wanjayen tazult d tazuta i wallen ,lparfum igat ljawi d izughran..tirbatin ar skarnt tibertin i wazzar ,lsent thjjalin chabakouni d lluban d ihberran..akw ayad ar yakka tadfi d tummert i wulawen n mdden ,afoulki yad ayttadjan ahydus ayqqim ar tifawt...

Azemz n urwa s ighyal d tserdan,bouygjdi , tiflilist..ar hrrin icherran s umzzur..ig kmmeln skern amttar ...ig isggem uzwu ar zuzzuren..

Ussan nlkolige ag digh tbda tayyad tudert tamaynut ..guddin inlmaden d yuchkan g mana ighrem illan ,guddin ula islmaden , tighri n zik thyya dda g naqra lmath d fysiqe chemie s tfransist ar nqra lettre s ta3rabt ndder akw nkni d imdyazen n tgzert ta3rabt d cham han 3antara ,han tarafa, han derwich d jabran khalil jabran..da ag nbda ar nqra awd tiqsisen d idlisen n tayri wam idlisen n lmanfaloti d samira bent ljazira da yaran "asif n imttawen"....Ussan degh nit awd nkni ag agh iwt usem n tayri d umarg, kra iwttid g igran dda g da iswa , kra iwttid ammas n yat tmghra...azemz n ig tmnagart d tsmunt zund imnagar ignna d wakal..amarg nsent ay ttawin yan ar d issigh i agarrou amzwaru ,casasport imik s zarqa zars markiz..agud n lkif d spsi...wanna tzri tsmunt ar ittinig lkas amzawaru n rrouge negh mahya....

Ur tksut i kra ,tudert tedda ,tudert teddad.....

dimanche 28 juin 2009

ma ad idfaren isttayen??

Isttayen zrin ma d ikkan
taradsen , s tidit tbeddel tamnat n tsrtant udem
nnes macha is tra at beddel tawuri nnes ?,kigan n ifddamen negh d i3rrimen iwdten adghar n tnbadt, zund Ja3far ait haddou igan aslway (rrays) n ljamaa n lkhmiss n dades d mohmad Zahi igan nayb nnes , ilin wiyyad d yulin g boumal d idgharen adnin, arraw dgh ba3da illa ghursen yan niveau amqran g tusna d tadlsa ..

ikhssa inbaden imaynuten ad isin yat tghawsa ,id medden ad as n igern tiwriqin allig n gulan , imkinnagh as ikhssa "lihteram" i medden , ad as n skaren tighawsewin nsen imki dda ran, awer sksiwen medden s yat titt n lhqreyt ,wam imki da skaren itsen g imzwura ifghen lligh g suggurn afgan zund izi d ubkhuch..


Timzwura g tmslayin mi tkhmmamen imzdagh n wasif n dades :

-tawuri : ad tyiskern lblanat ma g tafa tifudma tawuri nnes , achkou ig tella twuri ghur ufgan da it3raq i kigan n tghawsiwin ur ihlin wam takmmayt d maswa n tujjwut isduhdun, tikkurta ..atg...
-Abrid: ayfalki ubrid i twada yili uzerf isdrisn imttan d imttursa..

-Aman :aman izddigen ad kchemn s tidrwin s yan watig idrusen m igheyen igllinen..

-Aslemd: ad qran islmaden tighri ifulkin , tkchem tmazight s tinmel wam akw tutlayin..

-Assuq n lkhmiss ikhss a itkkur s imzenzan afad a itkkur s imssaghen mqqar inna ad immati ass n lkhmiss s ass n lhad negh ltnin

-llant tiyyad tmslayin dda ssen imzdagh n tmazirt, timsmunin d immulliten(ahzab) a iran a itteter ma ikhssan , kigan n umussu ad yawi imik..

D awer nttu tagerza d tfllaht a igan lsas nwasif n dades ,ad teg tafllaht ta3sreyt,ityuzayad wakal n tgerza imkadgh tzayaden medden,ad ghzen una grzen imerdal dgh d ittin i imzdagh....

Isttayen zrin , wiyyad uchkand , gratsen tiwurga n ufgan...

Amawal:

Isttayen: elections igllin: pauvre

Tamnat: domaine Tinmel:ecole

Tanbadt: responsabilitéTamsmunt:association

Aslway: president Amulli: parti

Amaynu: nouveau Afgan:Homme

mardi 16 juin 2009

tubdda khaf unkraf n Boumal 2008

ass n 6 ynnayer 2008 ad yattafen 10 n inghmasen lligh g skern yat twada g tmazirt n boumal n dades , ar tettarn g twada yad ad tyikkis "thmich" g tmazirt ula abrid s msmrir irza ig iwt utfel ur da n tgulou matcha imzdagh macha anbad(lmkhzen) irurayasen tutransen s ughruch d tiyyat ..

ait tmazirt ula widda itraran khef izrfan n ufgan ur fstin ar skaren tubddawin g lmarrok ula europa zund Barcalena , Paris d Den haag atg..imka ntannay g idvideo ad tsker tmsmunt n uknarij g Hollanda..

Macha ikhssa an issen is sulen wiyyad inkraf imazighen tyaddafen g Amknas...

lundi 15 juin 2009

tubdda khaf unkraf n Boumal 2008

G Den haag g tmazirte n hollanda asseggawas n 2008 skern inghmasen n tmsmunt aknarij tubdda dat konsulat n lmarrok afad ad amzen inkraf tilili nsen..tard uyad s itsen iyirn rzmnasen i marra inkraf ityattafen g ourzazat..

lundi 25 mai 2009

Abniq n Ighrm n Imgoun



Issufgh-d unkraf asertan lligh ittyattafen g ubniq n ighrem n Imgoun Mohammad Ndrani yan udlis g Rbat , adlis ad isker kigan n waqqur g tmnat n izerfan n ufgan g tgldant n lmarrok. Iga as s isem i udlis ad "l3asema n ljddigen"-3asimat lwouroud-,yara gis khef issggwasen dda g ityattaf ntta d umddakel nnes Abderhman Elqunsi d krad adnin 9 n isggwasen bla mohakama ,9 n issggwasen n tkarfis g agdez d lkalaa, achkou gan seg yat trabbut n imarxiten lininiten itggan tawuri nsen s tufra afad ad sdern tanbatt n ugllid Hassan2.


Isem n udlis yuchkad seg yan usqsi n yat tghmast tafransist i Hassan2 khef ubniq n Klaa Mgouna inna as Hassan2: "Ighrem n Imgoun ur gis illi ubniq ,Ighrem n Imgoun ur igi ghas yan udghar n tmarrayt d l3asema n Ijddigen".


amawal:

abniq: prison


asertan: politique Ankraf: prisonier Adlis: livre


Izerfan: les droits Afgan: Homme Tagldant: royaume


tarabbut : le groupe taghmast: journaliste Tamarrayt: tourisme.


lundi 18 mai 2009

Tamazight d imazighen


Is tsul tmazight negh tedda iberdan nnes..?. Agdud amazigh ur gis illi unzgum n timmuzgha, kra idrusen n medden aygan imghnasen a itmussun afad ayassi tadelsa d tusna s afella; Wiyyad slghnasen i imghnasen "ait uzul", tamslayt tamazight tga ghursen ghas "azul". Llan wiyyad illa gisen unzgum macha ur da tlmaden ula da slmaden tutlayt i warraw nsen , lomar widda izdghen g tmdinin tikhatarin ,g tnqqit ad nit illa ghuri yan usqsi: magh tarwa n imazighen g tmdinin tikhatarin zund Casa , Rbat, Fas, mrrakch....d tiyyad allig da ur sawalen ghas ta3rabt? macha arraw n imazighen g Europa ar sawalen bahra tutlayt tamazight mqqar 3rqen i tmazirt..?

Tutlayt tga tazagurt agh d zrin imzwura nnegh ifukk as nahdto as d nzri i warraw nnegh, achkou ig nejla tutlayt hat nejla ukan takttayt d umzruy d taghrma nnegh..

Ilag i umazigh a iqra ar ittara s tutlayt nnes d a inmyir a ittara s tifinagh, ifulki awd a isflid s tmazight n kra igat tasga wam tarifit, tachlhit, taqbaylit, tazayyit; tachawit..atg, imka ad a izmer a itmsfham d aytmas n tmizar adnin afad a ur ihtadja s kan tutlayt tabranit. Ayadgh ur igi tachauvinit negh d "racism", achkou magh marra medden g umadal ar traran khaf tutlayt nsen, ula awd Rbbi innat g Lquran id tutlayt tga yat tmatart (ayah) n Rbbi, ula Arqqas n Rbbi mohammad (tazallit n Rbbi ghifs) inna ur illi umzaray ger wa3rab d wadda t ur igin (a3jmi) ghas s taqwa..

Tighri, tirra, asfeld d usmuqqel a izmern a ittef iman g tutlayt afad ad tzri s tisuta d iddan..
Amawal:
Agdud : le peuple Tazagurt:tresor
Anzgum : le souci Tifinagh: alfabet amazigh
Amghnas : militant Atg:etc
Imussa :activer Izmer: pouvoir
Tadelsa :culture Tamslayt: la question
Tutlayt : langue

mardi 12 mai 2009

Tiwtmen n tmazirt

Tiwtmen n tmazirt n lord ar sawalnt khef timukrisin nsent .G itsen ighrman isul urgaz ar isuggur tamttout s yat titt n lhqreyt zund tga tismekht nness ,da ittahal tamttout ghas ad as ttili tawuri g igran tughuld tsmer , tqabel lbhaym,tawuri seg ma tnker tifawt ar taguni g idt , 3ad awd g idt da s ittiri i twiri adnin..

Ifuk medden ad issen id amazan n rbbi (rrasoul sl3w) da it3awan tawuri itwtmin nnes ,da ismra ,ar itzzeg , ar isllah atg..isker imka afad ad tfuren medden g udda iskar..

Tsul tmattout g tmazirt at mmagh ar ttamz telleli nnes ...

tsawer n tinmel d tunnunt

issgwasen zrin s zzerb ur d iqqumi ghas tsawer d isktayen amzruy...

Tinmel=l ecole

Tunnunt=sport

Amzruy=le passé, l Histoire.

Timdyazin

Tamdyazt=poesie

izlan=poesies chantés

amdyaz=poete

taourirt itwattun


la coline oubliée

lundi 11 mai 2009

Taqsist n yan ugllid

Ikkaten yan ugllid g tizwiri n uzemz,tella ghurs yat tmghart tfoulki bahra, akw ma s as tenna awitid , yawiastid. tnnaya s : awid lmelf ad ghef s ggangh. yawyastid. Tnna as wad ur ifoulki. inna as : ma s trit am tid awigh ?.Tnna as : awyid lahrir. iddu yawiazd lahrir ;tnna as : wad oho. Inna as : ma digh trit?. Tnna as : awyid errich. Inna as wakha.
Agllid dgh illa g uzemz lligh g sawaln igdatt, yazen s igdatt n marra n umadal allig d uchkan;ira ad as n ikkes errich (jjeghb) afad at ittssou i tmaghart nnes. Imik tanouht (tawukt) nttat ur d tuchki, tqquma allig tughli tafuyt ad touchka. Inna as ugllid magh allig d ur tuchkit seg sbah? Tnna as : ghar a sidi ar thasabgh idan d wussan , ar thasabgh irgazen d tmgharin..
Inna as ugllid: ma iggudin id irgazen negh timgharin?
Tnna as : ugernt tmagharin irgazen.
Inna as: ma iggudin idan negh ussan?
Tnna as: ugern ussan idan..
Inna as ugllid : magh allig ugern ussan idan ? netta hat ur illi ghas yan idd d yan wass?
Tnna as : a sidi , idan g illa wayyur ar sbah azal nit ag yamu..
Inna as : ima irgazen d timgharin,? magh allig gudint tmgharin?
tnna as : a sidi , achkou irgazen i tggan rray i tmgharin nsen ,timgharin nit aynna..


seg: manuel de berbere marocain.

mass younes

isfra